Àsìkò Ọjọ́-iwájú àti Ibá-ìṣẹ̀lẹ̀ Bárakú nínú Ẹ̀ka-èdè Ìjẹ̀bú àti Olórí Ẹ̀ka-èdè Yorùbá

 

Àsìkò Ọjọ́-iwájú àti Ibá-ìṣẹ̀lẹ̀ Bárakú nínú Ẹ̀ka-èdè Ìjẹ̀bú àti Olórí Ẹ̀ka-èdè Yorùbá

Á[1] ni atọ́ka àsìkò ọjọ́-iwájú nígbà tí má jẹ atọ́ka ibá-ìṣẹ̀lẹ̀ bárakú nínú ẹ̀ka-èdè Ìjẹ̀bú. Ẹ̀dà atọ́ka àsìkò ọjọ́-iwájú tí ó tún máa ń bá atọ́ka ibá-ìṣẹ̀lẹ̀ bárakú jẹ yọ ni máa. Àwọ̀n apẹẹrẹ gbólóhùn tí ó fi èyí hàn ni  Títí á má lọ àti Títí máa má lọ.

 

Ní ibi tí ẹ̀ka-èdè Ìjẹ̀bú tí n lo á àti ẹ̀dà rẹ̀ máa fún àsìkò ọjọ́ iwájú, á, ó àti máa ni olórí ẹ̀ka-èdè Yorùbá ń lò. Ní ti ibá-ìṣẹ̀lẹ̀ bárakú, níbi tí ẹ̀ka-èdè Ìjẹ̀bú tí ń lo má, olórí ẹ̀ka-èdè Yorùbá ń lo máa. Ìgbéṣẹ̀ ìpajẹ ni ẹ̀ka-èdè Ìjẹ̀bú níláti lò láti ṣẹ̀dá má láti ara máa tí olórí ẹ̀ka-èdè Yorùbá ń lò. Àwọn àpẹẹrẹ gbólóhùn tí ó ń fi gbólóhùn tí ó ní àsìkò ọjọ́-iwájú àti ibá-ìṣẹ̀lẹ̀ bárakú hàn nínú olórí ẹ̀ka-èdè Yorùbá ni Títí á máa lọ, Títí ó máa lọ àti Títí máa máa lọ[2].

 

Nínú gbólóhùn ìyísódì tí ó ní ibá-ìsẹ̀lè bárakú àti àsìkò ọjọ́-iwájú nínú, atọ́ka ìyísódì ì ni èkà-èdè Ìjẹ̀bú máa ń lò nígbà tí níí jẹ́ atọ́ka àsìkò ọjọ́-iwájú tí máa sì jẹ́ atọ́ka ibá-ìṣẹ̀lẹ̀ bárakú nínú ẹ̀ka-èdè yìí. Àpẹẹrẹ irú gbólóhùn yìí ni Títí ì níí máa lọ.

 

Yàtọ̀ sí kò tí olórí ẹ̀ka-èdè Yorùbá ń lò fún atọ́ka ìyísódì ní ibi tí ẹ̀ka-èdè Ìjẹ̀bú ti lo ì, atọ́ka kan náà ni àwọn ẹ̀ka-èdè méjèèjì ń lò fún ibá-ìṣẹ̀lẹ̀ bárakú àti àsìkò ọjọ́-iwájú; àwọn atọ́ka náà ni níí fún àsìkò ọjọ́-iwájú àti máa fún ibá-ìṣẹ̀lẹ̀ bárakú. Àpẹẹrẹ gbólóhùn tí ó fi èyí hàn nínú olórí ẹ̀ka-èdè Yorùbá ni Títí kò níí máa lọ.

---

[1] Kujore, O.I. ni ó kọ bébà yìí.

[2] Wo A. Bamgboṣe (1990), Fonọ́lọ́jì àti Gírámà Yorùbá. Ibadan, Nigeria: University Press PLC.